Jaarlijks zijn er volgens de cijfers van het CBS zo'n 6.000 fusies en overnames van bedrijven (in 2022 zelfs ruim 8.000). De meeste overnames vinden plaats in de zakelijke dienstverlening en dan met name organisatieadvies- en de ingenieursbureaus. Een bedrijf overnemen gebeurt verder veel in de handel.
Momenteel staan er ook veel familiebedrijven in de etalage, omdat er binnen de familie geen geschikte opvolger kan worden gevonden. De verwachting is dat dit percentage door de vergrijzing verder zal toenemen. Dat levert soms mooie buitenkansjes op voor startende ondernemers, maar hoe pak je zo'n bedrijfsovername nou goed aan?
Bedrijf overnemen: due diligence onderzoek doen
Voordat je stappen onderneemt om de overname van een bedrijf te realiseren, moet je de onderneming eerst volledig laten doorlichten - dit heet due diligence, ook bekend als boekenonderzoek.
Hierbij kijk je niet alleen naar de actuele financiële situatie, maar onderzoek je het gehele plaatje. Denk daarbij aan de bedrijfscultuur, bestaande klantenkring, toeleveranciers, de verkoopmotieven van de huidige eigenaar, het personeelsbestand en de staat van de bedrijfsmiddelen.
Als je er voor jezelf uit bent of je een bedrijf wilt overnemen heb je vijf opties:
- Familiebedrijf overnemen
- Management buy-out: de zaak waar je in dienst bent
- Management buy-in: een bedrijf van iemand die je niet kent
- Strategische overname
- Geleidelijke overname
1. Familiebedrijf overnemen
Als je het bedrijf van je ouders of andere familieleden wilt overnemen, ligt de valkuil op de loer om privé en zakelijk niet gescheiden te kunnen houden.
Ten eerste bestaat het gevaar dat je denkt het bedrijf al door en door te kennen. Maar als je ergens al een paar jaar met plezier werkt, wil dat niet altijd zeggen dat je ook echt van álle (financiële) ins en outs op de hoogte bent.
Beoordeel het bedrijf dan ook zoals je dat bij andere organisaties zou doen: objectief. Wees eerlijk naar jezelf: zijn er voldoende groeimogelijkheden of is het familiebedrijf eigenlijk al een paar jaar op sterven na dood?
Ruzie in de familie
Daarnaast kan het gebeuren dat niet iedereen in jouw omgeving even blij is dat jij het bedrijf overneemt. Je zal niet de eerste familie zijn die uiteenvalt na gesteggel van jaloerse (aangetrouwde) familieleden. Overleg daarom voor de zekerheid ook altijd met broers en zussen die niet in het familiebedrijf werken en niets met de bedrijfsovername te maken hebben.
Neem bijvoorbeeld een toekomstige erfenis. Misschien zijn er familieleden bij die vrezen dat deze nu aan hen voorbij zal gaan. Leg alle afspraken, ook al zijn het onderhandelingen binnen een hechte familie, wettelijk vast. Een notaris inschakelen kan hierbij noodzakelijk zijn.
Laat je adviseren
Per branche en de grootte van het bedrijf in kwestie kan de hoogte van de overdrachtsprijs sterk verschillen. Het is in dit geval dan ook gangbaar om je voorafgaand aan de verkoop te laten adviseren door een accountant en een belastinginspecteur over een geschikte zakelijke verkoopprijs.
Uitgebreide informatie over financiële en fiscale regelingen bij een bedrijfsoverdracht vind je op de website van de Belastingdienst.
Stichting administratiekantoor (STAK)
Voor familiebedrijven is het oprichten van een stichting administratiekantoor (STAK) interessant, omdat je zo geen kinderen financieel hoeft te benadelen. Je kunt op deze manier kinderen laten meedelen in de winst, maar je stemrecht niet uit handen geven.
Meestal is er maar één kind dat het bedrijf overneemt. Met een STAK benoem je alleen de opvolger tot beheerder van de STAK en geef je hem/haar daarmee het stemrecht. Tegelijkertijd kun je via de STAK alle kinderen een gelijk aantal certificaten geven, met het oog op een eerlijke verdeling van het vermogen van het familiebedrijf.
2. Management buy-out (mbo)
Bij een management buy-out (mbo) wordt een bedrijf overgenomen door iemand die al in de onderneming werkt. Denk aan een marketeer die het reclamebureau van zijn baas overneemt. Je bent erg ambitieus, maar ziet geen groeimogelijkheden meer. Of je denkt het gewoon beter te kunnen dan je werkgever.
In principe is dit een uitgelezen kans om eigenaar te worden van een bedrijf dat je al enigszins kent. Jouw baas wil in eerste instantie zijn pensioen veiligstellen door zijn bedrijf aan de hoogste bieder te verkopen, maar jij beschikt misschien over de grootste gunfactor. Het is voor de huidige eigenaar immers een prettig idee dat je de organisatie al kent en de kwaliteit kan waarborgen.
Externe adviseur inschakelen
Onderhandel bij een bedrijf overnemen liever niet zelf met de eigenaar; ook hier moet je het zakelijk houden. Schakel hiervoor altijd een externe adviseur in. Deze is niet bevooroordeeld en kan scherp onderhandelen, waarna jij als ‘good cop’ eventuele plooien kunt gladstrijken. En er zelf financieel het beste uitkomt.
Houd verder rekening met het feit dat een succesvolle manager niet automatisch ook een succesvolle ondernemer is. Je kunt nog zo goed in je werk zijn, maar als nieuwbakken bedrijfseigenaar ben je plotseling voor veel meer zaken verantwoordelijk. Je& moet je vanaf nu ook verdiepen in personeelszaken, inkoop, verkoop, relatiebeheer, productontwikkeling etc.
Voor een succesvol verloop van een MBO moet rekening worden gehouden met verschillende factoren, zoals:
- Jouw ondernemerskwaliteiten (een goede manager maakt nog niet automatisch een doorgewinterde ondernemer)
- Het timen van de geplande overname
- Huidige en toekomstige ontwikkelingen in de markt
- De kwaliteit van het ondernemingsplan
- Of de aanstaande overname tot in detail is voorbereid
3. Management buy-in (mbi)
Als je een bedrijf wilt kopen dat je nog niet goed kent, hebben we het over een management buy-in (mbi). In een dergelijke situatie stopt de bedrijfseigenaar vaak op pensioengerechtigde leeftijd en is er geen sprake van een directe opvolger.
Deze ondernemingen worden nogal eens te koop aangeboden tegen een aantrekkelijke prijs. Het pensioen is nabij en de zaak dient snel verkocht te worden.
Uit verschillende onderzoeken blijkt dat 96 procent van de ondernemers die een management buy-in doen na vijf jaar nog steeds actief zijn.
Dat zijn mooie kansen voor startende ondernemers. Denk aan een jonge tandarts die de praktijk van een oudere tandarts kan overnemen, inclusief inventaris én klanten.
Uit verschillende onderzoeken, onder andere van de Kamer van Koophandel, blijkt bovendien dat 96 procent van de ondernemers die een mbi doen na vijf jaar nog steeds actief zijn. Van de ‘gewone’ startende ondernemers is na vijf jaar nog de helft actief.
Ideale kanditaat
Na de overname neem je het management voor jouw rekening. In de meeste gevallen ligt het initiatief voor een dergelijke overname bij de koper.
Maar wat maakt een bedrijf een ideale kandidaat voor een MBI? In een dergelijke situatie:
- Heeft een manager (de koper) ruime ervaring in de sector
- Is de huidige bedrijfseigenaar al op leeftijd (en is er geen sprake van een directe opvolger)
- Heeft de onderneming financieel gezien een goede gezondheid
Dit is uiteraard een droomscenario, maar toch zal het bedrijf waar je je oog op hebt laten vallen aan minimaal één van bovenstaande punten moeten voldoen om de MBI succesvol te laten verlopen.
4. De strategische overname
In het geval van een strategische overname wil de kopende partij door de aankoop van een andere onderneming zijn eigen bedrijf meer laten groeien of strategisch versterken.Bestaand bedrijfsonderdeel
Door bestaande afdelingen of bedrijven met een specialisatie op een bepaalde gebied te kopen, hoeft de eigen onderneming dit bedrijfsonderdeel niet meer zelf op te bouwen. Denk bijvoorbeeld aan een Nederlandse ondernemer die dankzij een strategische overname weer nieuwe markten in het buitenland kan aanboren.Win-winsituatie
Om een dergelijke strategische overname goed te laten verlopen, is zorgvuldig te werk gaan (strategie bepalen, marktanalyse, gestructureerde onderhandelingen voeren etc.) essentieel. Het is de bedoeling dat je samen met de verkopende partij een win-winsituatie probeert te bereiken.
5. De geleidelijke overname
Tot slot is het ook mogelijk om te kiezen voor een geleidelijke bedrijfsovername. Dit kan een oplossing zijn indien je niet gelijk de financiële middelen hebt om de aankoop in een keer te voldoen.Samenwerking met verkoper
Een andere reden voor een geleidelijke overname is dat de verkoper nog niet meteen helemaal uit de onderneming kan of wil stappen. Het gevolg is in ieder geval dat de koper een samenwerkingsverband aangaat met de verkopende partij. Je kunt op verschillende manieren een bedrijf geleidelijk overnemen, zoals een overname via een (klein) belang. Lees er meer over op Ondernemersplein.nl.Redenen voor het succesvol overnemen van een bedrijf
De redenen dat ondernemers die een bedrijf overnemen meer kans op succes hebben dan ondernemers die een nieuw bedrijf starten zijn:
- Maken gebruik van het klantenbestand
- Profiteren van de naamsbekendheid
- Hebben ervaren personeel in dienst
- Halen direct inkomsten uit de onderneming
Zo kun je de winstgevendheid van de onderneming vooraf dus beter inschatten. Cruciaal in dit geheel is het ondernemingsplan. Dit businessplan geeft meer inzicht in de haalbaarheid en het bedrijfsperspectief op de lange termijn.
Voor banken of andere investeerders is een bedrijfsplan vaak een doorslaggevende factor bij het verstrekken van financieringen.
Bedrijfsovername financieren
Het overnemen van een bedrijf vraagt doorgaans om een forse investering. Naast de kosten voor de overname betaal je in sommige gevallen (zoals bij de overname van een huisartsenpraktijk) namelijk ook nog goodwill. Het vinden van goede financiering kan voor starters echter nog steeds lastig zijn, zeker als het om wat grotere kredieten gaat.
Goodwill
Goodwill is het deel van de overnamekosten voor de waarde van het klantenbestand of andere niet-materiele meerwaarde. Bijvoorbeeld: niet het pand of de voorraad, maar wel de goede naam en de bestaande klantenkring.
Meestal is er nog weinig eigen kapitaal beschikbaar en is ook de overwaarde van het huis niet toereikend. Toch is er soms meer mogelijk dan je denkt.
Lening bij de oud-eigenaar
Bij een bedrijf overnemen is het soms mogelijk dat de oud-eigenaar bereid is om een deel van de verkoopprijs te verdelen over een bepaalde periode. De betaling kan dan ook nog afhankelijk gesteld worden van toekomstige winsten die met het bedrijf zullen worden behaald.
De meest gestelde vragen over een bedrijf overnemen
- Op welke manieren kan je een bedrijf overnemen?
Als je er voor jezelf uit bent of je een bedrijf wilt overnemen heb je drie opties: je kunt een familiebedrijf overnemen, een management buy-out doen (de zaak waar je in dienst bent) of een management buy-in: (een bedrijf van iemand die je niet kent). - Hoe financier je een bedrijfsovername?
Het overnemen van een bedrijf vraagt doorgaans om een forse investering. Naast de kosten voor de overname betaal je in sommige gevallen (zoals bij de overname van een huisartsenpraktijk) namelijk ook nog goodwill. Je bent voor financiering waarschijnlijk aangewezen op externe financiers. - Wat zijn de voordelen van een bedrijf overnemen?
Ondernemers die een bedrijf overnemen hebben meer kans op succes dan startende ondernemers omdat ze al gebruik kunnen maken van het klantenbestand. Verder profiteren ze van de naamsbekendheid, is er al ervaren personeel in dienst en halen ze direct inkomsten uit het bedrijf.